Ադանա

Ադանան (թուրքերեն՝ Adana  քաղաք է Դաշտային Կիլիկիայում, Ադանայինահանգի մայրաքաղաքը։ Քաղաքը գտնվում է Սարոսգետի ստորին հոսանքի շրջանում,որտեղ գետը դառնում է նավարկելի։ Ադանան կառավարում է երկու շրջան՝ Սեյհան ևՅուրեղիր, որոնց միագումար բնակչությունը 1.530.257 է^[2] և տարածքը՝ 1.945 կմ^] Ադանանհինգերորդ խիտ բնակեցված քաղաքն է Թուրքիայում(Պոլսից, Անկարայից, Իզմիրից և Բուրսայից հետո)

Ադանան Կիլիկիայի Հայկական թագավորության օրոք

Երբ խաչակիրները անցնում էին Կիլիկիայով Ադանան գտնվում էր Հեթումյան տանև Լամբրոնի տեր ասպետ Օշինի իշխանության ներքո։ 1097 թվականի աշնանը խաչակիրներըգրավեցին Ադանան։ Իշխան Լևոն Ա-ն 1130-1132 թվականներին ետ նվաճելովԴաշտայինԿիլիկիան, Ադանան միացրեց Ռուբինյան նորակազմ իշխանությանը։ 12-14-րդ դարերում մտելէ Կիլիկիայի Հայկական թագավորության կազմի մեջ։ Եղել է արհեստագործական և և առևտրինշանավոր կենտրոն։ Ադանայում տեղի են ունեցել 1303 և1316 թվականների եկեղեցականժողովները։ 13-14-րդ դարերում Ադանայում կառուցվել են թագավորական պալատը՝ Ս. Մինաստաճարով, Ս. Աստվածածին և Ս. Ստեփանոս եկեղեցիները։ Ս. Ստեփանոսի մոտ հայերնունեցել են նաև Ս. Հակոբ և Ս. Սարգիս եկեղեցիները, որոնք հետագայում կործանվել են։

Հայերը Ադանայում

20-րդ դարի սկզբին Ադանան ուներ 45000 բնակիչ, որից 12600՝ հայեր։ Նրանք զբաղվում էինարհեստով, առևտրով և գյուղատնտեսությամբ։ Լուսավորչական հայերն (2500 տուն) ունեինմեկ մանկապարտեզ, երեք դպրոց (Աբգարյան, Աշխենյան, Արամյան) , ուր սովորում էին շուրջ1500 աշակերտ։ Կաթոլիկ հայերը (170 տուն) ունեին մեկ եկեղեցի Անարատ Հղության Ս.Կույսիանունով և մի դպրոց։ Կար նաև լատինական դպրոց, ուր աշակերտների մեծ մասը հայերէին։ Փոքրաթիվ հայ բողոքականները ունեին իրենց ժաղովարաններն ու դպրոցները։ Ադանայիհայերը օսմանյան տիրապետության 300 տարիների ընթացքում դարձել էին թրքախոս ևնորաբաց բազմաթիվ հայկական դպրոցների շնորհիվ հայոց լեզուն սկսեց վերակենդանանալ։

Ադանայի շրջակա հայկական գյուղերն էին Շեյխ-Մուրադը, Հայ գյուղը, Ապտօղլուն, Գոզ-Օլուքըև այլն։ 1909 թվականին տեղի ունեցավ Ադանայի հայ բնակչության կոտորած։ Մեծեղեռնի ժամանակ Ադանայում հայ չմնաց, բայց առաջին համաշխարհայինպատերազմից հետո, երբ Կիլիկիան անցավ Ֆրանսիայի ձեռքը, հայերի մի մասըվերադարձավ։ 1920 թվականի օգոստոսի 4-ին Ադանայում ՄիհրանՏամատյան գլխավորությամբ հռչակվեց Կիլիկիայի հայոց անկախությունը, որը սոսկ ձևականբնույթ ուներ։ Շուտով Ֆրանսիական զինվորական իշխանությունները Ադանան և ամբողջհայկական Կիլիկիան հանձնեցին քեմալականԹուրքիային Ադանայի հայերի մեծ մասըգաղթեց Սիրիա և Լիբանան